Ինչպե՞ս փոխել Հայաստանի դրությունը. այս հարցից ենք սովորաբար սկսում՝ առանց խորհելու հարցին հասնելու ելակետերի մասին: Այն է՝ ինչպե՞ս ենք սահմանում փոփոխությունը: Ո՞ր փոփոխությունն է, որ նկատի ունենք, երբ սկսում ենք խոսել դրան հասնելու եղանակներից: Փոփոխության եղանակների շուրջ մտորելու մեր պատրաստակամությունը զգալի նվազում է դրա ուղղության և բնույթի քննարկման ժամանակ:
Այս դրությունը ի ցույց է դնում փոփոխության ապրիորի ընդունումը՝ իբրև հասարակության և հատկապես հայաստանյան հասարակության անհրաժեշտ պահանջի։ Մյուս կողմից սա մեր ինքնանկարագրման հիմնական ձևն է. մշտապես ապրել խաչմերուկներում, անցման մեջ և անցմանը ներհատուկ դերերում՝ Արևմուտքի և Արևելքի, ժամանակակիցի և ավանդականի, խորհրդայինի և հետխորհրդայինի միջև։ Փոփոխության տարածության մասին մտածելը չի հանում այն հարցը, թե որտեղից և ուր է ձգվում այդ տարածությունը և հասնու՞մ է արդյոք ինչ-որ տեղ: Ի սկզբանե չափում չենթադրող այս փոփոխությունների արանքում ապրելը նաև նշանակում է ապրել արանքում, արանքի փոփոխության մեջ: Հետևաբար իրականում խոսքը ոչ թե զուտ փոփոխության տարածության մասին է, այլ առավելապես անփոփոխ մի տարածության, որտեղ փոփոխության միտքը, դրա որոնումներն ու գործելու եղանակներն ուղղված են այդ փոփոխության անփոփոխությանը:
Այն ընդհանուր միտքը, որն ընկած է հաջորդաբար ներկայացվող հետազոտական էսսեների հիմքում, հենց սա է. տեսնել անփոփոխը հռչակվող փոփոխությունների շուրջ մտածման մեջ և խորհել իրական փոփոխության մասին՝ ելնելով միջանցիկ դրությունից:
Առաջին հետազոտական էսսեում Աննա Ժամակոչյանը խոսակցությունը բացում է ազգային միասնության գաղափարի պատմական և արդի քննարկումից՝ ժամանակագրական շղթայում ի ցույց դնելով դրա կաղապարված և պարադոքսալ բնույթը։ Միաժամանակ բացահայտվում է թե՛ դրա պահպանողական խարիսխը, թե՛ դիմադրական ներուժը, որը, սակայն, հանգում է ազգային միասնության՝ անփոփոխ խնկարկումից փոխակերպման անհնարինությանը: Անփոփոխ փոփոխությունների կծիկը շարունակում է քանդվել հետազոտական երկրորդ էսսեում արդարության մասին հանրային և իշխանական խոսակցությունների քննարկման միջոցով: Ժաննա Անդրեասյանը փորձում է ցույց տալ այդ առերևույթ տարբեր խոսակցությունների կրկնօրինակումը, որը արդարության համար հանրային պայքարը օղակում է փակ շրջանում:
Սոնա Մանուսյանը խնդրին մոտենում է մեկ այլ դիրքից. ինչպե՞ս, ինչու՞ և ո՞ր հանգույցներում է փոփոխությանը միտված բողոքը անփոփոխության հանգում՝ քննարկելով հարցը հետազոտական մեծածավալ տվյալների օգնությամբ։
Արփի Մանուսյանը անփոփոխությունն ուղղակիորեն հասցեագրում է թերևս ամենազանգվածային շարժման համատեքստում՝ իր «Էլեկտրիկ Երևանը» վերարտադրության և փոփոխության միջև» հետազոտական էսսեում: Ո՞րն է այն փոփոխությունը, որ հռչակում ենք մենք, երբ խոսում ենք Էլեկտրիկ Երևանի մասին և ինչքանո՞վ է դա փոփոխություն:
Հետազոտական չորս էսսեներին հավելվածում հաջորդում է թե՛ ժանրով, թե՛ նաև աշխարհագրական տեսանկյունից տարբերվող նյութ: Դա ֆրանսիացի արդի մտածող Էդգար Մորենի՝ 2016-ի տարեսկզբին տված մի հարցազրույց է, որն առաջին անգամ է հրապարակվում հայերեն՝ Նազարեթ Կարոյանի թարգմանությամբ և Նազենի Ղարիբյանի խմբագրությամբ: Ի սկզբանե լինելով Նազարեթ Կարոյանի նվերը Սոցիոսկոպին՝ հարցազրույցի թարգմանությունն իր բովանդակությամբ նվեր է հայաստանյան դրության սահմանման և փոփոխությունների որոնումներում գտնվող ընթերցողի համար՝ ի ցույց դնելով նման դրության համարժեքությունը համաշխարհային զարգացումներում: Արդի իրականությունը բարդ է, ուստի պահանջում է իր մասին բարդ խորհում. ամփոփում է գրքի ասելիքը Է. Մորենը: Ուստի այս գիրքը հրավեր է հասարակագետներին, ուսանողներին, Հայաստանի և համաշխարհային արդի զարգացումներով հետաքրքրված մարդկանց, հանրության լայն շրջանակներին՝ միասին սահմանելու այդ բարդությունը՝ իրական փոփոխության ուղիների փնտրտուքի ակնկալիքով:
Գիրքը հասանելի է այստեղ։
